Mieszkańcy województwa świętokrzyskiego słyną z przywiązania do tradycji, ziemi i zwyczajów przekazywanych tu od wieków z pokolenia na pokolenie. Świadczy o tym między innymi ilość produktów regionalnych wpisanych na listę ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, na której znajdziemy tu około setki produktów.
Charakterystyczne jest to, że niemal każda gmina ma swoje własne potrawy i kulinarne zwyczaje, które pielęgnuje na co dzień oraz z okazji większych świąt – w województwie świętokrzyskim bardzo prężnie działają lokalne koła gospodyń wiejskich, które zajmują się między innymi promowaniem tych potraw i dbaniem o to, by zostały zapamiętane i przekazane młodszym pokoleniom.
Oto kilka tradycyjnych potraw regionalnych ze świętokrzyskiego.
Tradycje kulinarne Gór Świętokrzyskich
Województwo Świętokrzyskie składa się głównie z malowniczych terenów rolniczych, gdzie jadano od zawsze prosto, lecz te proste dania przygotowywano w nietypowy sposób. Świadczy o tym chociażby potrawa zasięgnięta z tradycji żydowskich – kugiel z Czermna. To danie, które łączy ze sobą prostotę placków ziemniaczanych i dobrze przyrządzonego mięsa. Kugiel ma bowiem kształt zawiniętego placka ziemniaczanego z mięsną wkładką. W żydowskiej wersji do kugla dodawano gęsinę lub baraninę, w wersji świętokrzyskiej znajdowało się takie mięso, jakie akurat dostępne było w gospodarstwie – drób, wieprzowina, skwarki czy boczek.
Charakterystycznym składnikiem potrawy są również jajka występujące tu w znacznej ilości. Tradycja przygotowywania kugla jest w Czerminie i okolicach znana od dawien dawna. Wiąże się z nim piękna tradycja: w wigilię ważniejszych świąt kościelnych mieszkańcy Czermina przygotowywali surowy kugiel i wieczorem zanosili go tłumnie do miejscowej piekarni. Rankiem po porannej rezurekcji lub roratach odbierano gotowe danie, które uroczyście spożywano w domach. Kugiel łączył więc mieszkańców i jeszcze bardziej zacieśniał społeczne więzy, co ciekawe tradycję tę kultywuje się do dziś. Bardzo ciekawą potrawą jest również słupiański siekaniec dworski. Przepis pochodzi z malowniczej Słupi Jędrzejowskiej – niewielkiej miejscowości słynącej z uprawy gryki. Serce Słupi stanowi staw, enklawa łabędzi, ryb i płazów. W jego tafli odbijają się płaczące wierzby i górujący nad miejscowością dwór. To właśnie w tutejszym dworze narodziła się tradycja wypiekania siekańca. Danie przygotowywane jest z prażonej kaszy gryczanej, karczku lub innego rodzaju mięsa wieprzowego, żółtek, śmietany, bułki i przypraw. Serwowany był tu niegdyś wyłącznie z okazji Świąt Bożego Narodzenia a sam przepis przekazywany jest tu od pokoleń.
Świętokrzyskie wypieki i słodkości
W tym regionie znajdziemy wiele tradycyjnych słodkich wypieków. Na co dzień wypiekano tu niegdyś często tradycyjne ciasto drożdżowe a od święta przygotowywano ciasta wyjątkowe. Jednym z najbardziej odświętnych wypieków regionu jest piernik na mące żytniej.
Przepis liczy sobie ponad sto lat, jednak nadal chętnie wypieka się go w świętokrzyskich domach, zwłaszcza w okolicach wsi Nowy Odrowążek. Co ciekawe sposób wypieku piernika z pokolenia na pokolenie przekazywano tu sobie ustnie. Do rejestru potraw tradycyjnych wpisany został dzięki wywiadowi etnograficznemu z najstarszymi mieszkankami wsi, które już od dziecka przyglądały się jak wypiekały go ich babcie i mamy. Dawniej wypiekano go bez żadnych dodatków w piecach chlebowych, dziś przepis wzbogacono o masę marcepanową czy rumowy lukier.
Na uwagę zasługuje również tort czekoladowo-orzechowy z Rżuchowa. Wypieka się go tu wyłącznie na wyjątkowe okazje – składa się z trzech biszkoptów (o smaku naturalnym, kakaowym i orzechowym) i przekłada się kremem na bazie budyniu z owocami i konfiturą z czarnych porzeczek. Tradycja wypiekania tortu ma już ponad 40 lat.
Będąc w świętokrzyskim spróbujmy również pączków opatowskich, które znane są tu już od ponad sześćdziesięciu lat. Pączki opatowskie nadziewa się marmoladą śliwkową lub różaną jeszcze przed smażeniem, dzięki czemu nabierają wyjątkowego smaku i aromatu. W okresie świąt Bożego Narodzenia oraz na Trzech Króli niemal obowiązkowo przygotowywało się tu szczodroki czyli niewielkie drożdżowe rogaliki, którymi częstowano gości i kolędników. Miały one przynieść szczęście nie tylko obdarowanym, ale również gospodyniom, które rogaliki przygotowywały. Świętokrzyskie jest ciekawym regionem pod względem turystycznym – warto docenić piękno regionu i przepisy tutejszej tradycyjnej kuchni!