Kuchnia śląska jest wyjątkowa a tradycje związane z potrawami różnią się od pozostałych regionów kraju. Wydaje się, że to właśnie Ślązacy czują największe przywiązanie do regionu, gwary i tradycji. Odrębność języka jakim się posługują, zwyczajów jakim hołdują oraz smaków jakie preferują sprawia, że są dumni z bycia Ślązakami. Na powstanie tej specyficznej kultury złożyło się wiele okoliczności historycznych, których wynikiem jest wielonarodowość mieszkańców Śląska a co za tym idzie czerpanie z tradycji Państw ościennych – Czech, Niemiec a nawet Austrii. Duże znaczenie w kształtowaniu zwyczajów regionu (również tych kulinarnych) miał napływ wysiedleńców ze wschodu, głównie spod Lwowa. Niezwykłe jest to, że pomimo tej wielokulturowości Ślązacy potrafili znaleźć wspólną tożsamość i stworzyć spójną kulturę regionu.

Przez lata Ślązacy wypracowali swoje własne, niepowtarzalne zwyczaje i tradycje niespotykane poza obszarem regionu. Na Śląsku spotkamy więc zarówno potrawy typowo regionalne jak również te znane w państwach sąsiadujących – funkcjonujące tu pod gwarową nazwą. Ślązacy lubią zjeść dobrze i suto. Jeśli chcemy więc poznać kwintesencje smaku śląskiej kuchni musimy spróbować potraw przygotowywanych tradycyjnie w każdym familoku. Jakie to potrawy? Zapraszamy do lektury!

Łobiadowanie po ślunsku

Jedną z najbardziej znanych potraw obiadowych regionu jest „rolada śląska, modro kapusta i kloski polone zolzom”. Chodzi oczywiście o roladę wołową z kluskami śląskimi w sosie, podaną z modrą kapustą. To danie odświętne, serwowane w niedziele oraz przy większych okazjach i spotkaniach rodzinnych. Nie sposób wyobrazić sobie śląskiego obiadu bez mięsa, dlatego równie popularnym daniem są tu karminadle – kotlety mielone z mięsa wieprzowego lub króliczego podawane z puree ziemniaczanym, ryżem lub kaszą.

Ślązacy są wielbicielami zup. Jedną z popularniejszych zup tego regionu jest wodzianka – przygotowywana na bazie chleba, tłuszczu zwierzęcego i czosnku. Tania i łatwa w przygotowaniu potrawa a przy tym smaczna i sycąca. Nie sposób nie wspomnieć o śląskim żurze, który tradycyjnie gotowany jest na zakwasie z razowej mąki żytniej wraz z jajkiem, białą kiełbasą lub różnego rodzaju wędzonkami. Żur z dodatkiem ziemniaków znany jest tu pod nazwą żur żeniaty.

Popularne potrawy śląskie to również ajntopfy – gęste zupy jednogarnkowe na bazie jarzyn z mięsną wkładką. Przepisów na to dane jest wiele, można je bowiem modyfikować dowolnie, w zależności od tego co aktualnie mamy w lodówce. Bazą powinna być zawsze gęsta jarzynówka do której dodajemy klopsiki, podsmażoną kiełbasę czy boczek.

Zozworki i szpajze czyli desery po śląsku

Śląska kuchnia słynie nie tylko z dań obiadowych. Ślązacy to również zapaleni maszkeciorze – czyli miłośnicy słodkich przekąsek, których w tradycyjnych przepisach regionu znajdziemy pod dostatkiem.

Niekwestionowanym królem śląskich wypieków jest kołocz śląski, wpisany na przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi na listę produktów regionalnych i tradycyjnych. O tym jak daleko sięga tradycja wypieku kołaczy świadczy sama nazwa, mająca źródła w języku prasłowiańskim. Kołacz nie bez przyczyny wszedł do zbioru przysłów polskich. Powiedzenie „bez pracy nie ma kołaczy” jest najbardziej znanym przysłowiem polskim, a pierwsze literackie wzmianki o kołaczu sięgają roku 1614, kiedy to Szymon Szymonowic w swoich Sielankach pisał: kołacze grunt wszystkiemu, a może rzec śmiele / Bez kołaczy jakoby nie było wesele.

Kołacze przez długi czas były wypiekiem obrzędowym, przygotowywanym jedynie z okazji  wesel, gdyż na ówczesne czasy było to ciasto niezwykle kosztowne. W średniowieczu wierzono zaś, iż udany kołacz weselny ma zapewnić młodym małżonkom dostatek i szczęście. Przesąd ten był żywy przez długie lata a sam moment wnoszenia kołacza na weselną salę był ważnym punktem uroczystości, natomiast dzielenie ciasta odbywało się według ściśle ustalonych zasad.

Do dziś kołacz gości na śląskich stołach i uznawany jest za deserowy rarytas. Zwłaszcza, że receptura wypieku nie zmieniła się wiele na przestrzeni lat (modyfikacji uległ jedynie kształt z owalnego na prostokątny). Kołacz był niegdyś bardzo pracochłonnym ciastem, ze względu na dużą zawartość masła, które dawniej musiało być odsolone. Dziś nie ma takiej potrzeby, gdyż nie musimy już konserwować masła solą. Jeśli chcemy więc zasmakować tego wyjątkowo maślanego ciasta wypróbujmy przepis na sprawdzony kołocz śląski.

Pozostałe śląskie słodkości

Obok kołacza możemy zasmakować również takich słodkości jak:

Szpajza – krem na bazie jajek układanych warstwowo w pucharkach. Najpopularniejszą odmianą szpajzy jest ta z dodatkiem soku z cytryny. Można powiedzieć, że jest to udoskonalona wersja powszechnie znanego kogla-mogla.

Zozworki – imbirki  te słodkie, korzenne ciasteczka wypiekane z okazji świąt Bożego Narodzenia na Śląsku podobnie jak kołocz znalazły miejsce na liście produktów regionalnych i tradycyjnych. Prostota wykonania ale i nietuzinkowy smak sprawiły, że zozworki stały się nieodłącznym elementem celebrowania każdych zimowych świąt – dziś piecze się je również na niedzielę i częstuje gości podczas rodzinnych uroczystości. Korzenne smaki bliskie są Ślązakom. Innymi popularnymi ciasteczkami wypiekanymi w tym regionie są bowiem anyżki.

Kopalnioki – cukierki bez nadzienia o smaku anyżowym. Nazwę wzięły nie tylko od wyglądu przypominającego niewielkie bryłki węgla, ale również ze względu na to, że niegdyś rozdawane były górnikom po wyjściu z kopalni. Anyż miał łagodzić podrażnione gardła górników.

Wybierając się na Śląsk pamiętajmy więc, by po tradycyjnej roladzie zostawić sobie nieco miejsca na sycący deser!